Ερωτηματολόγιο Αξιολόγησης της Ψυχοθεραπευτικής Συνεδρίας [SEQ-24]
Συγγραφέας
W. B. Stiles (Προσαρμογή: Ι. Νέστορος και Κ. Ζγαντζούρη).
Σκοπός
Το ερωτηματολόγιο δημιουργήθηκε με σκοπό να αξιολογήσει τόσο την ατομική όσο και την ομαδική συμβουλευτική ή ψυχοθεραπευτική συνεδρία, με τη συμμετοχή των ίδιων των εμπλεκομένων (του θεραπευτή και του θεραπευόμενου) καθώς και εξωτερικών παρατηρητών/κριτών. Η αξιολόγηση επικεντρώνεται σε δύο κύριους τομείς: (α) την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά της συνεδρίας και (β) τα συναισθήματα των συμμετεχόντων αμέσως μετά το πέρας της συνεδρίας.
Η αξιολόγηση της συνεδρίας περιλαμβάνει πιθανώς κριτήρια όπως η επίτευξη στόχων, η αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας, και η ολοκληρωτικότητα της εμπειρίας. Επιπλέον, η αξιολόγηση των συναισθημάτων των συμμετεχόντων μπορεί να περιλαμβάνει τη μέτρηση της ικανοποίησης, της άνεσης ή των εντάσεων που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.
Επιπλέον, η αξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω παρατηρήσεων είτε από κοντά είτε μέσω ηχογραφήσεων, βιντεοσκοπήσεων ή ακόμη και με ανάλυση απομαγνητοφωνημένου κειμένου.
Σύντομη περιγραφή
Το παραπάνω κείμενο περιγράφει ένα ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιούν οι θεραπευτές στην κλινική πράξη. Το ερωτηματολόγιο είναι αυτοσυμπληρούμενο, εύκολο στη χορήγηση και απαιτεί λίγο χρόνο για συμπλήρωση και αξιολόγηση. Έχει μεταφραστεί και προσαρμοστεί στην ελληνική γλώσσα από την τέταρτη έκδοσή του.
Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει 24 κλίμακες τύπου Likert με επτά διαβαθμίσεις, καθεμία από τις οποίες περιγράφει ένα ζεύγος ή δίπολα αντίθετων χαρακτηριστικών. Ο χρήστης πρέπει να αξιολογήσει τη συνεδρία που μόλις πραγματοποιήθηκε και τον τρόπο που αισθάνεται αμέσως μετά από αυτήν.
Η αξιολόγηση χωρίζεται σε τέσσερις δείκτες-διαστάσεις. Οι δείκτες βάθους και ομαλότητας αξιολογούν την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά της συνεδρίας, ενώ οι δείκτες θετικής και διεγερμένης διάθεσης εξετάζουν την συναισθηματική κατάσταση των εμπλεκομένων αμέσως μετά το πέρας της συνεδρίας.
Δείγμα
Για να προσαρμοστεί το ερωτηματολόγιο στην ελληνική γλώσσα, δόθηκε σε ατομα που λαμβάνουν θεραπεία καθώς και στους θεραπευτές τους, εντός του πλαισίου της κλινικής πράξης. Επιπλέον, δόθηκε και σε φοιτητές ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι οποίοι εκπαιδεύονται στις ψυχοθεραπευτικές διαδικασίες. Αυτοί οι φοιτητές, που λειτουργούν ως αξιολογητές από τη σκοπιά του θεραπευτή, του θεραπευόμενου και του εξωτερικού παρατηρητή/κριτή, εκτίμησαν βιντεοσκοπημένες συνεδριάσεις.
Τρόπος βαθμολόγησης
Η συνολική αξιολόγηση για κάθε δείκτη προκύπτει από το μέσο όρο των αξιολογήσεων που λαμβάνονται για τα αντίστοιχα ζευγάρια ή δίπολα (με βαθμολογία από 1 έως 7). Η βαθμολόγηση είναι ανάλογη του επιπέδου έντασης των στοιχείων που υποβάλλονται σε αξιολόγηση.
Εγκυρότητα
Το ερωτηματολόγιο φαίνεται να εμφανίζει ενδείξεις εσωτερικής ομοιογένειας και συνοχής μεταξύ των θεμάτων του, καθώς και φαινομενική εγκυρότητα και εγκυρότητα περιεχομένου. Ωστόσο, παρατηρείται ότι το κριτήριο της εγκυρότητας δεν έχει εξεταστεί πλήρως λόγω έλλειψης αντίστοιχων ερωτηματολογίων στην ελληνική γλώσσα που να μετρούν το συγκεκριμένο φαινόμενο.
Για να αυξηθεί η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου, θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί περαιτέρω η εγκυρότητα του κριτηρίου με τη χρήση συγκριτικών ερωτηματολογίων σε άλλες γλώσσες ή με τη δημιουργία και εφαρμογή νέων ερωτηματολογίων που να ανταποκρίνονται στο συγκεκριμένο κριτήριο στην ελληνική γλώσσα. Αυτή η διαδικασία θα συμβάλει στην περαιτέρω επιβεβαίωση της αξιοπιστίας και εγκυρότητας του ερωτηματολογίου σε σχέση με το συγκεκριμένο φαινόμενο που μελετά.
Αξιοπιστία
Η αξιολόγηση μιας μόνο συνεδρίας αντιπροσωπεύει μια ελλιπή μέτρηση της συνολικής εμπειρίας του αξιολογητή, καθώς ο σκοπός κάθε συνεδρίας είναι μοναδικός και οι αξιολογήσεις μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την κάθε συνεδρία. Ένας ικανοποιητικός δείκτης σταθερότητας μπορεί να προκύψει από τον μέσο όρο των μετρήσεων μεταξύ τεσσάρων έως έξι συνεδριών. Συγκεκριμένα, η ελληνική έκδοση παρουσιάζει υψηλές τιμές στον δείκτη Cronbach’s α για τις αξιολογήσεις του θεραπευτή (α=0,94), των θεραπευομένων (α=0,89) και των εξωτερικών κριτών από την πλευρά του θεραπευτή (α=0,94) και του θεραπευομένου (α=0,94).
Κύριες βιβλιογραφικές πηγές
Nestoros, J. N., & Zgantzouri, K. A. (1999). Session Evaluation Questionnaire in psychotherapy research: Translation and adaptation into Greek (pp. 23-24). Paper presented at the 5th European Conference on Psychological Assessment. University of Patras.
Stiles, W. B. (1980). Measurement of the impact of psychotherapy sessions. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 48(2), 176-185.
Ζγαντζούρη, Κ. Α., (2000). Ψυχοθεραπευτικές Διαδικασίες στις Ψυχώσεις: Η γένεση των παραληρηματικών ιδεών στη σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και στη σχιζοσυναισθηματική διαταρχή. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Ζγαντζούρη, Κ. Α., & Νέστορος, Ι. Ν. (1999). Ερωτηματολόγιο Αξιολόγησης της Ψυχοθεραπευτικής Συνεδρίας. Μετάφραση και προσαρμογή στα ελληνικά του Session Evaluation Questionnaire (SEQ) του Stiles, 1980. Εργαστήριο Κλινικής και Κοινωνικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης.